سیستم اعلام حریق چیست؟

همانطور که در مقالات پیشین اشاره شد، سیستم اعلام حریق سامانه‌ایست برای هشدار احتمال آتش‌سوزی بر اساس سیگنال‌هایی که از طریق تجهیزات خود دریافت می‌کند.

سیستم‌های اعلام حریق به صورت عمده دو گروه خودکار و دستی تقسیم می‌شوند. در سیستم‌های دستی، شستی اعلام حریق تنها منبع تشخیص است. در واقع کار تشخیص حریق در اینگونه سیستم‌ها فقط به انسان سپرده شده‌ و در مکان‌هایی که انسان حضور ندارد، بدون کاربرد خواهدبود.

بر خلاف اینگونه سیستم‌ها، سیستم‌های اعلام حریق خودکار وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند. سامانه اعلام حریق خودکار شامل تجهیزاتی چون دتکتورهای دودی، حرارتی، شعله، گاز و غیره است که به محض دریافت سیگنالهایی از درگیری فضا با دود، گاز، شعله و حرارت با سیستم هشداردهنده‌ای که در قالب آژیر بر روی آن تعبیه شده‌است، به ساکنان ساختمان‌ها هشدار می‌دهد. طراحی و ساخت این سیستم‌ها یکی از بزرگترین دستاوردهایی بوده‌است که تاکنون بشر به آن دست یافته است. استانداردهای به کار رفته در این سیستم به گونه‌ای اجرا شده است که به صورت هوشمندانه علائم آتش‌سوزی را می‌فهمد و برای همین به خوبی می‌داند در چه زمانی آهنگ هشدار خود را روشن کند.

امروزه از هر دو سیستم دستی و خودکار به صورت توامان و در کنار یکدیگر استفاده می‌شود تا بر سرعت تشخیص و اعلام حریق افزوده شود. برای مثال اگر در مکانی فردی وقوع حریق را، پیش از تشخیص سیستم‌های خودکار، دید، می‌تواند با استفاده از شستی اعلام حریق، آتش‌سوزی را گزارش دهد.

انواع سیستم اعلام حریق چیست؟

همانطور که در قسمت‌های قبلی نیز گفتیم این سامانه در انواع مختلفی طراحی و پیاده‌سازی شده‌است که متناسب با نیازسنجی سازمان‌های مختلف انتخاب، نصب و راه‌اندازی می‌شود. پیش‌تر نیز اشاره کردیم که سیستم‌های اعلام حریق به دو گروه اصلی آدرس‌پذیر و متعارفی (غیر آدرس‌پذیر) و دو دسته‌بندی جدیدتر بی سیم و هوشمند، یعنی جمعا چهار گروه، تفکیک می‌شوند، که انتخاب هرکدام به شرایط کاربری آن بستگی خواهد داشت.

سیستم آدرس پذیر برای استفاده در ساختمان‌ها و محیط‌های بزرگ مانند بیمارستان ها و مراکز درمانی بزرگ، هتل ها، دانشکده ها، ادارات بزرگ، مجتمع های تجاری با واحد های متعدد، مجتمع های اداری و مسکونی با واحدهای بالا و… طراحی شده‌است و قابلیت دارد فضاهایی وسیع را با استفاده از 128 تا 256 عدد تجهیز شامل دتکتورها، شستی‌ ها، آژیرها و فلاشرها پوشش دهد. در این سیستم المان‌ها همگی در یک مسیر حلقه‌ای به نام لوپ (Loop) قرار می‌گیرند که سیم کشی آن از کنترل پنل شروع شده و به آن ختم می‌شود و به همین دلیل اگر قسمتی از مدار یا همان لوپ  قطع شود باقی مدار به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

همانطور که در مقالات قبل اشاره شد در این سیستم، علاوه بر اعلام حریق، محل دقیق وقوع آن نیز مشخص می‌شود، به عبارت دقیق‌تر در سیستم آدرس پذیر کاملا مشخص است که کدام دتکتور یا شستی، اعلام کننده‌ی حریق است. برای این هدف تجهیزات این سیستم را باید اصطلاحا آدرس دهی کرد که این امر به دو صورت سخت افزاری و نرم افزاری امکان‌پذیر خواهد بود.

اما در سیستم متعارفی که برای مساحت‌های کوچکتر و کاربری‌هایی چون ساختمان‌های مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، فضاها به مناطقی تقسیم بندی می‌شوند که آن‌ها را زون (Zone) می‌گویند، در این سیستم‌ها در هر زون تعداد حداکثر 32 تجهیز وجود دارند که دتکتورها و شستی‌ها در یک خط و آژیرها و فلاشرها در خط دیگری قرار میگیرند.

با توجه به مقالات پیشین، می‌دانیم که در سیستم متعارفی تجهیزات آدرس مشخص ندارند و درصورت تشخیص آتش یا خطر وقوع آن تمام زون به عنوان محل حریق اعلام می‌شود. در چنین مواردی برای دسته بندی فضاها و تسریع پیداکردن محل دقیق از تجهیزاتی به نام چراغ سر درب استفاده می‌شود.

سیستم اعلام حریق بی‌سیم از نظر عملکرد و آدرس‌دهی با سیستم آدرس‌پذیر مشابه بوده و تنها تفاوت آن با سامانه‌ی اعلام حریق آدرس پذیر در نحوه‌ی اتصال و ارتباط تجهیزات با کنترل پنل بوده و همانطور که از نام آن مشخص است، این ارتباط از طریق امواج بلوتوث یا رادیویی و بدون نیاز به سیم، رخ می‌دهد.

سیستم اعلام حریق هوشمند نیز از نظر نحوه عملکرد مشابه سیستم آدرس پذیر است. با این تفاوت که با دیگر سیستم‌های هوشمند موجود در محل مرتبط شده و در صورت وقوع حریق دستوراتی جهت اقدامات ایمنی به آن‌ها ارسال می‌کند. برای مثال به سیستم تهویه دستور تخلیه دود داده یا به سیستم آسانسور دستور می‌دهد افراد حبس شده را به امن‌ترین طبقه منتقل کرده و درب را باز کند.

ساختار این سیستم‌ها بسیار پیچیده است که در حیطه‌ی بحث ما در این نوشته نیست.

نحوه‌ی فعالیت سیستم اعلام حریق

همانطور که در بالا اشاره شده در سیستم‌های اعلام حریق دستی تشخیص حریق توسط انسان و ارسال اخطار به مرکز کنترل یا کنترل پنل که تمامی تجهیزات در نهایت به آن متصل می‌شوند، به وسیله‌ی شستی اعلام حریق رخ خواهد داد. اما نحوه‌ی کار سیستم‌های خودکار به این صورت است که دتکتورهایی که در بالا هم به آنها اشاره کردیم و برخی کارشناسان آنها را تحت عنوان ردیاب یاد می‌کنند، اخطارهایی مبنی بر آتش سوزی به کنترل پنل ارسال می‌کنند.

در مرحله‌ی بعد چه ارسال اخطار دستی صورت گرفته ‌باشد یا توسط دتکتورها، توسط کنترل پنل به آژیرها دستور داده می‌شود که هشدارهایی در قالب صدای بوق، آژیر یا زنگ به گوش همگان برساند، البته برخی از سیستم‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی با نزدیکترین آتش ‌نشانی منطقه تماس تلفنی برقرار می‌کنند.

متاسفانه با توجه به تمامی اهمیتی که این سیستم در جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی دارد، هنوز در ساخت و ساز بسیاری از ساختمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و این امر خسارات جانی و مالی زیادی را به بار می‌آورد. با این حال بیایید کمی بیشتر در رابطه با تجهیزات و اجزای اصلی سیستم اعلام حریق بدانیم.

اجزای اصلی سامانه‌ی اعلام حریق

سیستم اعلام حریق از اجزایی تشکیل شده‌است که هر کدام وظیفه‌ای را بر عهده دارند. قطعات اصلی این سامانه شامل موارد زیر است:

کنترل پنل اعلام حریق: در این سیستم سیگنال‌های هشدار و خطر توسط سنسورها یا دتکتورها، به کنترل پنل اعلام حریق ارسال شده تا امکان تصمیم‌گیری برای عمکلردهای بعدی از قبیل به صدا درآمدن آژیرها یا تماس با مرکز آتش نشانی، فراهم شود.

سنسورها و ردیاب‌ها: ردیاب‌ها در واقع همان دتکتورهای دود، آتش، حرارت، شعله و گاز هستند که در داخل ساختمان نصب و راه‌اندازی می‌شوند و در صورت احساس کردن خطر آن را به سیستم گزارش می‌دهند.

آژیرها: این تجهیزات برای هشدارهای صوتی هستند و در قالب صدای بوق یا زنگ وضعیت موجود را به افراد اطلاع می‌دهند.

فلاشرها: فلاشرها برای هشدارهای بصری و دیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرند که معمولا به صورت رنگ‌های سفید، قرمز، آبی و کهربایی وضعیت موجود را اطلاع‌رسانی می‌کنند.

نصب سیستم اعلام حریق

نصب و راه اندازی این سیستم‌ها بدون دانش و مهارت کافی اصلا امکان‌پذیر نیست. از طرفی به دلیل حساسیت این موضوع و سر و کار داشتن با جان و مال مردم نمی‌شود به صورت خودسر شروع به نصب این سیستم کرد و باید کار را به دست متخصصان و کارشناسان باتجربه در این زمینه سپرد.

در چه مکانهایی سیستم اعلام حریق نصب می‌شود؟

مکان‌های خطرپذیر، ساختمان‌های مسکونی، موسسات، سازمانهای دولتی و اداری، ساختمانهای تجاری، پاساژها، بیمارستانها، کارخانجات، ساختمانهای صنعتی، خانه سالمندان و مراکز مراقبتی، انبارها، مدارس و دانشگاه‌ها از جمله سازمانهایی هستند که نیاز جدی به نصب و راه اندازی سیستم های اعلام حریق در درون خود دارند.

تا به اینجا علاوه بر نحوه‌ی فعالیت سیستم های اعلام حریق، اطلاعات جامعی از آن به دست آوردید و از اهمیت استفاده از آن در ساختمان خود آگاه شدید. آیا ساختمان و یا شرکت شما مجهز به این نوع سیستم است؟ از چه نوع سیستم اعلام حریقی در ساخت و طراحی ساختمانتان استفاده کرده‌اید؟