پیشینهی سیستم های اعلام و اطفای حریق
پیشینه سیستم های اعلام و اطفای حریق به تاریخچه زندگی بشر گره خورده است. از زمان کشف آتش و یا حتی پیش از آن، در اثر آتشسوزیهای ناشی از برخورد صاعقه به درختان، تا به امروز انسان همواره در معرض خطرات ناشی از آتش بوده و میتوان حدس زد که از همان ابتدا راهی برای جلوگیری از آسیبهای ناشی از آن را جست و جو کردهاست.
اما این مقابله با آتش و خطرات آن و جلوگیری از صدمات جبران ناپذیری که به بار میآورد، دارای 2 بعد است: 1- شناسایی، کشف و اعلام حریق 2- مقابله و اطفاء حریق
از بررسی شواهد تاریخی بدست میآید که اطفای حریق به شکل رسمی زودتر از اعلام حریق شکل گرفتهاست و در طی تجربه انسانها به این نتیجه رسیدهاند که اگر حریق را به سرعت شناسایی و اعلام کنند، میتوانند از میزان صدمات آن بکاهند.
از همین رو ابتدا به معرفی اطفای حریق میپردازیم:
اطفای حریق مجموعه اقداماتیاست که با هدف حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست در مقابل آتشسوزی، که به صورت خاموشکردن، کنترل و هدایت آتش انجام میپذیرد.
از دیرباز در کشورهای مختلف جهان راههای متعددی برای جلوگیری از صدمات ناشی از آتشسوزی استفاده میشد؛ برای مثال: رومیان باستان، تجهیزات ویژهای تأمین کرده و افرادی را برای مقابله با حریق های احتمالی درنظر گرفتهبودند. در مصر، فردی به نام هرون از اهالی اسکندران، دستگاه ویژهای برای خاموشکردن آتش ساخت که بعدها تکنولوژی ساخت و تکنیک استفاده از آن، توسط سیاحان و مسافران به ممالک دیگر نیز راهیافت.
در چین قدیم نیز پایگاه هایی به فاصلهی 500 متر از همدیگر ساخته شدهبود، که سربازانی در آنها مستقر بودند و چنانچه در جایی از شهرها آتشسوزی اتفاق میافتاد، خود را به سرعت به آنجا میرساندند.
از حوالی قرن هفدهم میلادی، با پیشرفت علم و صنعت و رشد ناگهانی دانش بشر، تجهیزات آتشنشانی و اطفا حریق متعددی توسط ملل مختلف ابداع گشت، در سطح دنیا پراکندهشد و در طول زمان تکامل یافت.
در ایران اولین شهری که به تجهیزات و ساختمان آتشنشانی مجهزشد تبریز بود و بعد از آن در مسجد سلیمان و آبادان نیز واحدهای آتشنشانی و اطفا حریق تاسیس شدند. با شروع پادشاهی پهلوی، از آنجا که هدف بر این بود که شهرها به خصوص تهران سر و سامان بگیرند، ادارهی بلدیهی تهران و سپس دیگر شهرها به دستگاههای آبپاشی مجهز شدند که علاوه بر آبپاشی خیابانهای خاکی و رساندن آب آشامیدنی به منازل، وظیفهی اطفاء حریق را در زمان آتشسوزی برعهده داشتند.
از آنجا که همواره پیشرفت بشر برای رفع نیاز بودهاست، در اثر آتشسوزيهاي مهیب و گستردهاي که در شهرهاي بزرگی مثل توکیو، لندن، نیویورك و… به وقوع پیوست، مردم جوامع مختلف، براي مقابله با حوادث اینچنینی، مراکزي تأسیس کردند و تجارب خود را در اختیار همدیگر قراردادند. در نتیجهی این تعاملات است که سازمانهاي آتشنشانی به شکل امروزی خود در سطح دنیا دایر هستند و مدرن ترین تجهیزات اطفای حریق را در اختیار دارند.
اکنون پس از سیستم اطفا حریق در ادامه روند بررسی پیشینهی سیستم های اعلام و اطفای حریق نوبت به معرفی سیستم اعلام حریق رسیدهاست.
طی تجارب مقابله با آتشسوزی، بشر دریافت که برای کنترل حریق و کاهش صدمات ناشی از آن، واکنش سریع در همان لحظات اولیهی وقوع حریق بسیار مهم است؛ به همین منظور تصمیم گرفت جهت آگاهی به موقع از وقوع آتش تمهیداتی بیندیشد.
در بعضی شهرها افرادی برای نگهبانی انتخاب شدند که با استفاده از زنگ دستی به آتشنشانها اعلام خطر میکردند یا خدمتکاران کلیسا ناقوس کلیسا را به صدا در میآوردند؛ یا به وسیله سوت بخار کارخانهها وقوع آتشسوزی اعلام میشد، اما این روشها همگی مشکلاتی چون عدم دقت و سرعت کافی داشتند.
با ظهور تلگراف سیستم گزارش آتشسوزی بسیار دقیقتر و سریعتر شد. نیویورک به عنوان اولین شهر، خطوط تلگراف را برای اعلام حریق مورد استفاده قرارداد و آن را از شهرداری به تمام ایستگاههای آتشنشانی متصل کرد که در نتیجهی آن از اعلام هشدارهای اشتباه جلوگیری شد و اعلام حریق در تمام بخشهای شهر با اطمینان و سرعت صورت میگرفت. پس از نیویورک، بوستون و کارولینای جنوبی هم از سیستم تلگراف برای اعلام حریق استفادهکردند.
استفاده از سیستمهای تلگراف تا پیش از پیدا شدن مشکلاتی که موجب کاهش قابلیت اطمینان این سیستمها شد، مورد استفاده قرار میگرفتند.
پس از سیستم تلگراف سیستم دستی اعلام حریق با نام سیستم اعلام حریق کمکی اختراع شد و به ثبت رسید، که پس از تغییراتی به صورت نامحدود در تمام شهرهای ایالات متحده قابل استفاده بود.
به تدریج و با پیشرفت علم، سیستمهای اعلام حریق نیز پیشرفتهتر شد و امروزه این سیستم متشکل از اجزایی است که میتواند در لحظات اولیه حریق را شناسایی کرده، وقوع حریق را به یک مرکز کنترل ارسال نموده و همچنین بلافاصله، توسط آژیر به ساکنین اعلام کند و یا به مراکز آتش نشانی گزارش دهد. البته بعضی سیستمها دارای امکان اطفای حریق اتوماتیک هستند.